U kunt ons steunen door lid van de Heemkundekring Schijndel te worden. Iedere dinsdagochtend zijn wij tussen 9 en 12 uur in de heemkamer: Cultureel Centrum Spectrum, Steeg 9 g, Schijndel. |
Jansen de Wit
| Jansen de Wit | ||
 Kousenfabriek Jansen de Wit Hoofdstraat Schijndel | ||
| Gebruik | kousen- en sokkenfabriek | |
| Gereed | 1917 | |
| Sluiting | 1986 | |
| Bouwpartners | ||
| Architect | Ch.J. van Liempd | |
| Eigenaar | M. Jansen en C. de Wit | |
Jansen de Wit, Hoofdstraat 183 (1915 - 1986) [1][bewerken | brontekst bewerken]
In 1915 besluit het echtpaar Martinus Jansen en Catharina de Wit om hun bedrijf, gesticht in 1830 te Eindhoven, over te plaatsen naar Schijndel.
De eerste breimachine wordt geïnstalleerd in twee woningen aan de Kluisstraat. Inmiddels werkt architect C.J. Chris van Liempd aan een schetsontwerp voor een kousen- en sokkenfabriek en de bouw is in 1917 voltooid.
Tijdens de granaatweken worden in de kelders van ‘de Sok’, zoals het bedrijf in de volksmond genoemd wordt, heel veel evacués opgevangen. In oktober 1944 is de fabriek zwaar gebombardeerd, maar wordt er daarna voortvarend gewerkt aan het herstel.
In 1955 viert men het 125-jarig bestaan en in 1986 wordt het voor Schijndel zo markante gebouw gesloopt, nadat het bedrijf in 1985 failliet is verklaard. Tegenover Jansen de Wit bevond zich het Jansenpark, in 1955 voor het personeel aangelegd en in 1970 geschonken aan de gemeente.
Samenvatting [2][bewerken | brontekst bewerken]
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) zorgde voor concurrentie tussen Eindhovense fabrieken. Door gebrek aan buitenlandse producten ging de grootste fabrikant, Philips, deze zelf produceren. Philips slokte alle werknemers op. Kousenfabrikant Jansen de Wit verhuisde zijn fabriek naar Schijndel. Daar waren volop kousenbreisters te vinden!
Kousen waren populair. Het waren gebreide sokken van wol of katoen. Later kwamen er kousen van viscose (= kunstzijde) en nylon. Met machines lukte het om kousen zonder naad te breien. Dat heette 'machinale breierij'.
De kousen werden door vrouwen gebreid. Ze werden kousenbreisters genoemd. Vrouwen konden beter omgaan met de tere stoffen waar de kousen van gemaakt werden.
Martinus Jansen en Catharina de Wit hadden een machinale breierij in Woensel bij Eindhoven. In Eindhoven was veel concurrentie van Philips. Bijna alle werknemers in Eindhoven werkten bij Philips. De kousenfabriek van Jansen de Wit moest naar een plaats waar genoeg kousenbreisters te vinden waren.
Jansen de Wit vond plek in Schijndel. Vanaf 1915 werkten 20 Schijndelse meisjes achter stoommachines als kousenbreisters. In 1916 werd een nieuwe fabriek gebouwd. Stoomkousenfabriek Jansen de Wit. Er was zelfs elektrisch licht in de fabriek!
In 1924 waren er 100 werknemers in de fabriek, in 1938 al 1000 en in 1953 meer dan 2000! Omdat er niet genoeg werknemers in Schijndel waren, kwamen er zelfs fabrieken in Sint-Oedenrode en Veghel. Jansen de Wit werd de grootste kousen- en sokkenfabriek van West-Europa.
Rond 1970 kregen de dure kousen van Jansen de Wit concurrentie van goedkope buitenlandse kousen. De regering beloofde steun als Jansen de Wit zou samengaan met een fabriek in Emmen. In 1977 stopte de steun. Meer dan 2000 Schijndelaren protesteerden met hun burgemeester op straat. Zelfs de burgemeesters van Sint-Oedenrode en Veghel protesteerden mee. Bedrijfssluiting zou een ramp zijn voor de regio.
Het protest hielp niet. In 1985 ging Jansen de Wit failliet. Alle werknemers werden ontslagen. De reusachtige fabrieken werden afgebroken. Nu herinnert het beeldje van de kousenbreister in het Jansenpark aan de grootste kousenfabriek van West-Europa die ooit in Schijndel stond.
Modinette-opleiding bij Jansen de Wit[3][bewerken | brontekst bewerken]
Donderdag 2 juli 1964 had in de kantine van de Koninklijke Kousen- en Sokkenfabrieken M. Jansen de Wit N.V. de diploma-uitreiking plaats aan 15 meisjes van de modinette-opleiding.
De opleiding is een eenjarige cursus die gegeven wordt aan 15-jarige meisjes die de lagere school juist verlaten hebben. Voor de meisjes betekent dit als het ware de “soepele” overgang van school naar fabriek.
Aan de diploma-uitreiking is een twee dagen durend examen voorafgegaan. De examencommissie, bestaande uit de heer H. Noorman uit Utrecht, afgevaardigde van Vertriko (Vereniging tricot- en kousenfabrikanten) als voorzitter, de heer J.A. Bollen, consulent Betex (Bedrijfsgroep Textiel) als secretaris en de heren A. Marinus en Daniëls van JedeWe als leden.
In de navolgende vakken moesten de meisjes hun vaardigheid tonen:
- Theorie bestaande uit materialenkennis, machineleer, monsters van artikelen, sociale wetgeving, bedrijfskennis;
- Naaien van wollen jumpers op de kettingsteekmachine;
- Naaien van hoesjes op stiksteekmachine;
- Elastiek aannaaien op de tweenaaldselastiekmachine;
- Mazen;
- Kettelen;
- Aflocken op de driedraadsoverlockmachine;
- Orde en netheid en
- Werkboekje.
Er namen 17 meisjes aan het examen deel. Slechts 2 werden er afgewezen.
Bij de diploma-uitreiking door burgemeester A. van Tuijl waren de ouders van de geslaagden eveneens uitgenodigd.
Mijnheer Mathieu sprak namens de directie. Hij wees op de betekenis van de opleiding voor het meisje en voor het bedrijf. Voor het meisje betekent het diploma naast verkregen vaardigheid een overgang van school naar bedrijf. Tegenwoordig is het niet meer juist om rechtstreeks van de lagere school het bedrijf in te stappen. Een zekere technische bekwaamheid en kennis van het bedrijf is beslist noodzakelijk om mee te kunnen en een voorbeeld te kunnen zijn voor anderen.
Voor het bedrijf waarborgt de opleiding een extra goed product. De cliënt stelt hoge, steeds hogere, eisen en als we niets aan de voorbereiding zouden doen, zouden we niet meekunnen. Met handvaardigheid en smaak moeten we mooie producten kunnen maken. Daarom is mijnheer Mathieu dankbaar degenen die het onderwijs hebben gegeven en degenen die meewerkten bij de totstandkoming van het schooltje.
Hierna reikte de burgemeester de diploma’s uit aan: J. van Liempd, M. van Oorschot, J. van de Greef, J. Smulders, C. Hellings, M. van de Rijdt, A. van Uden, A. Langenhuysen, H. van de Ven, M. Hellings, J. Brus, M. Mutsaers, M. Steenbakkers, T. Nolle en J. Hoogzaad.
De burgemeester sprak daarna zijn waardering uit over de opleiding. Niet alleen worden de meisjes opgeleid om een mooi product te maken, maar er wordt ook gedacht aan de vorming van hun toekomstig leven (naast deze opleiding gingen de meisjes 1 dag per week naar de St. Anna huishoudschool te Uden), want, zo voorspelde de burgemeester, als ik deze meisjes goed aankijk zullen ze niet tot hun 65ste in de fabriek blijven.
Met deze opleiding geeft de directie blijk bij de tijd te zijn en het behaalde resultaat van dit eerste jaar is een morele steun om verder te gaan.
De ouders kunnen gerust hun dochters toevertrouwen aan een bedrijf waar zulke sociale omstandigheden zijn. Voor de hele gemeente en ver daarbuiten betekent dit bedrijf een zegen.
Mijnheer Mathieu wees erop dat de meisjes nu niet uitgeleerd zijn maar dat de jongerencursus en de Mater Amabilisschool nu voor hen open staan.
Verder is het niet de bedoeling om de meisjes lang op het bedrijf te houden maar ze moeten gauw veel gaan verdienen en sparen om zich een bruidsschat te verwerven.
Mijnheer Mathieu zei het belangrijk te vinden dat de ouders ook betrokken zijn geweest bij de vorderingen (iedere week behoort het werkboekje door hen afgetekend te worden) en daarom wordt ook graag rekening gehouden met hun opmerkingen. Hij dankt de burgemeester voor zijn aanwezigheid en biedt hem een langspeelplaat aan voor zijn zoon, die op die dag verjaarde.
Na een korte pauze worden wederzijds cadeaus aangeboden.
Namens de directie ontvingen alle geslaagde meisjes twee paar kousen.
Josien van Liempd slaagde met een gemiddelde van 8.7 en mijnheer Mathieu deed haar een zilveren armband met inscriptie om. Het is de bedoeling dat dit een traditionele prijs wordt.
Josien van Liempd dingt ook mee naar het door Betex ter beschikking gesteld horloge voor de beste landelijke kandidaat.
Maria van Oorschot en Josien van de Greef beiden met een gemiddelde van 7.8 kregen respectievelijk een nageletui en een lederen poederdoos.
Alle geslaagden kregen een vrije dag en verder nog de belofte van een uitstapje.
Mijnheer Mathieu dankte nog degenen die de opleiding hebben gegeven, de examencommissie en alle andere medewerkers. Hij sprak de hoop uit dat de opleiding van heel groot belang zou blijken te zijn voor de toekomst en dat deze meisjes de goede naam van JedeWe nog hoger op zouden stuwen.
Mevrouw Van Uden sprak namens de ouders een dankwoord tot de directie. Zij dankte voor de mooie opleiding, voor de zorg aan de meisjes besteed en voor de manier waarop de leiding van het bedrijf een stukje van de opvoeding overneemt. Zij hoopte dat de overige jaren voor de meisjes steeds fijne jaren zouden zijn en de directie steeds tevreden over hen zal zijn.
José Hoogzaad bood namens alle meisjes van de opleiding aan de leidster mej. J. Swanenberg een cadeau aan bestaande uit een byouteriedoosje en een sjaal. Maria van Oorschot bood haar bloemen aan na een treffende declamatie.
Na het aanbieden van een verfrissende dronk kwam er een einde aan deze mooie avond.
Overige afbeeldingen.[bewerken | brontekst bewerken]
Luchtfoto's van de fabriek van Jansen de Wit.[bewerken | brontekst bewerken]
- Luchtfoto's van de fabriek van Jansen de Wit.
De fabriek van Jansen de Wit duidelijk in beeld. Voor meer details klik hier.
Lokatie van de fabriek van Jansen de Wit duidelijk in beeld. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De gebouwen van de fabriek van Jansen de Wit.[bewerken | brontekst bewerken]
- De gebouwen van de fabriek van Jansen de Wit.
Voorzijde van de fabriek van Jansen de Wit voor de 2e wereldoorlog. Voor meer details klik hier.
Vredesoptocht na de eerste wereldoorlog met de wagen van Jansen de Wit voor de fabriek. Voor meer details klik hier.
Achterzijde van de fabriek van Jansen de Wit van voor de tweede wereldoorlog. Voor meer details klik hier.
Voorzijde van de fabriek van Jansen de Wit voor de tweede wereldoorlog. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit in 1917. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit Stationsstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit de Stationsstraat. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit van na de tweede wereldoorlog. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit de hoek Hoofdstraat met de Molenstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit het centrum. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit het centrum. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit het Jansenpark. Voor meer details klik hier.
De voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit het Jansenpark. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit het Jansenpark. Voor meer details klik hier.
Voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit de Stationsstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanaf de kruising Plein 1944 - Wijbosscheweg. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit. Op de foto is de dichtgemetselde opening te zien waardoor de breimachines naar binnen werden geschoven. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanaf de Plein. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanaf de Plein. Voor meer details klik hier.
De gevel van de fabriek van Jansen de Wit aan de kant van de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De gevel van de fabriek van Jansen de Wit aan de kant van de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De gevel van de fabriek van Jansen de Wit aan de kant van de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De gevel van de fabriek van Jansen de Wit aan de kant van de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanaf de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit de Heikantstraat. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanuit Plein 1944. Voor meer details klik hier.
De voorgevel van de fabriek van Jansen de Wit vanuit de Hoofdstraat. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De fabriek van Jansen de Wit gezien vanaf de kruising Hoofdstraat - Molenstraat. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De sloop van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productieproces in de fabriek van Jansen de Wit.[bewerken | brontekst bewerken]
- Procuctieproces in de fabriek van Jansen de Wit.
Werkneemster bezig met het overspoelen van garens in de fabriek van Jansen de Wit in Geldrop. Voor meer details klik hier.
Productie in de fabriek van Jansen de Wit, rechts Toon Kastelijn. Voor meer details klik hier.
Werknemer van Jansen de Wit aan de vlakbreimachine cotton. Voor meer details klik hier.
Werknemer Harrie van Gorkum aan de breimachine bij Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
D.C.Breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Op de foto staat de heer De Beer. Voor meer details klik hier.
Breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Op de foto staat Jan van der Schoot uit de Plataanstraat. Voor meer details klik hier.
E.C.Breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
D.C. Breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Garens worden op andere spoelen gewikkeld in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Machines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Garens spoelen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Machines in de fabriek van Jansen de Wit in Geldrop. Voor meer details klik hier.
Garens wikkelen op andere spoelen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Machines in de fabriek van Jansen de Wit (niet in Schijndel). Voor meer details klik hier.
Kaarden van wol in de fabriek van Jansen de Wit (niet in Schijndel). Voor meer details klik hier.
Vormen van kousen in de vormerij van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Werknemers in de vormerij van de fabriek van Jansen de Wit. Op de foto links J.v.d.Eerden, daarachter Cromsigt. Voor meer details klik hier.
Het vormen van panty's en kousen in de vormerij van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De vormerij in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Schakelkasten in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Machine in de ververij in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De ververij in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Het laboratorium in de fabriek van Jansen de Wit (heren Kors en Stoeltjens). Voor meer details klik hier.
Garens testen in het laboratorium van Jansen de Wit (van Delft?). Voor meer details klik hier.
Werkzaamheden in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Het controleren van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Het afzuigen van draadjes na het kettelen. Voor meer details klik hier.
Het mazen van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Kettelen: het dichtmaken van de teen). Voor meer details klik hier.
Het opzetten van kousen op naalden in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit (maillots). Voor meer details klik hier.
Het repareren van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Het naaien van maillots in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Inpaktafels in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Sorteren van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Inpakken van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Het gedeeltelijk bedrukken van verpakkingen van kousen of panty's in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Productie van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Het kettelen van kousen in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Bewerken van panty's in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Cotton breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Cotton breimachines in de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Kantoor van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Administratiekantoor van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Kantoor van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
Kantine van de fabriek van Jansen de Wit. Voor meer details klik hier.
De timmerwinkel[bewerken | brontekst bewerken]
- De timmerwinkel van de fabriek,
Timmerwinkel onder leiding van Gijs Schoenmakers 3e van links. Van links naar rechts staand Jo van den Oetelaar, Harry van der Steen hoofd boekhouding, Gijs Schoenmakers, Janus Pijnenburg, Lee van Engeland, Piet Verbruggen, Harrie van Gestel, ? van Asperen, Albert Pijnenburg en ervoor De Greef, Cor Doreleijers, ??, ? van Gemert. Voor meer details klik hier.
Gijs Schoenmakers in "zijn" timmerwinkel. Hij was de chef van deze afdeling. De heer Schoenmakers ontving op 29 april 1975 de eremedaille in zilver verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau omdat hij meer dan 40 jaar werkzaam was bij Jansen de Wit, laatstelijk als chef van de bouwafdeling. Op 7 september 1934 begonnen bij Jdew en op 4 november 1977 gestopt op bijna 62-jarige leeftijd. Voor meer details klik hier.
De timmerwinkel was een echte timmerwerkplaats met een aantal houtbewerkingsmachines. Voor meer details klik hier.
Timmerwerkplaats waarschijnlijk bij een verjaardag/jubileum van Gijs Schoenmakers. Voor meer details klik hier.
Video’s[bewerken | brontekst bewerken]
Video Kousenfabriek Jansen de Wit en bezoek Koningin Juliana in 1939 - 1940
Video Jansen de Wit
Video De Sok
| Bronnen, noten en/of referenties |